İŞBİRLİKÇİLERİN SONU

Aytekin Çınar

Yayınlanma Tarihi: 28 Eylül 2025

Okunma: 81

İŞBİRLİKÇİLERİN SONU

Başlığı okuyunca beyninizden ışık hızında isimler geçti. Soru işaretleri ve ünlemler. Sonra başınızı ümitsizce sallayıp herkesin yaptığı yanına kâr kalıyor, dediniz. Yazıyı okuyup okumamakta tereddüt ettiniz, derken okumaya karar verdiniz.

İşbirlikçilerin sonu ile ilgili en güzel örnek; mumcu esnafı Hacı Ahmed Rıza’nın oğlu 1867 İstanbul doğumlu Ali Kemal’dir. Peyam-i Sabah gazetesinin yazarı işbirlikçi Damat Ferit Paşa’nın İstanbul Hükümetinde önce Milli Eğitim Bakanı sonra ise İçişleri Bakanıdır. Önceleri Fransız dostu olan Ali Kemal bir dönme hareketi ile İngiliz dostu olmuştur. İşbirlikçinin, hainin, jurnalcinin donanımlı olanını tanımlamak oldukça zor olsa da fırsatçılıkta sınır tanımayan Ali Kemal günümüzün hırsızlarına yol gösteriyordu. Fransa’ da başkasının yaptığı röportajı çeviri yaparak kendi röportajı gibi yayınlıyordu. İşbirlikçi Damat Ferit Paşa’nın İstanbul Hükümeti Atatürk’ü Samsun’a işgalcilere karşı başkaldıran Türk Milli Direnişini sonlandırması için göndermişti. Damarlarında asil Türk milletinin kanını taşıyan Atatürk, suçsuz yere 10 Nisan 1919’da Beyazıt Meydanı’nda işbirlikçi Damat Ferit Paşa’nın emirleriyle idam edilen Boğazlıyan Kaymakamı Kemal Bey’in idamını unutamıyordu. Samsun’a ayak bastığında halkın sevgisi beyninde tüm gemileri yaktı. İşgalcilere karşı Türk milleti Atatürk’ü kutup yıldızı olarak görüyordu. Atatürk 21-22 Haziran 1919’da Amasya’da Amasya Genelgesi’ni hazırladı. İşbirlikçi Damat Ferit Paşa’nın İstanbul Hükümetinin İngiliz hayranı İçişleri Bakanı Ali Kemal boş durmuyordu. 23 Haziran 1919’da valilere gönderdiği gizli emirde Atatürk’ün görevden alındığını ve emirlerinin dinlenmemesini, Atatürk’ün ordusuna karşı halkı karşı koymaya davet ediyordu. Atatürk ve arkadaşlarına düşman hukuku uyguluyordu. Ancak vatansever valiler ve bürokratlar İçişleri Bakanı Ali Kemal’in emirlerini dikkate almıyorlardı. Ama İngiliz hayranı Ali Kemal, deli danalar gibi milli mücadeleyi baltalamak için her türlü hainliği yapıyordu. İngiliz hayranı Ali Kemal köşe yazısı yazdığı gazetede Milli Kurtuluş Savaşı’nın önderi Atatürk ve arkadaşları için ; ‘haydutlar-idam-idam’ diye yazılar yazıyordu. Yazıyı okuyan sizler Ali Kemal’i tanıdıkça gerginleşmeye başladığınızı hisseder gibi oldum, haklısınız. İngiliz Muhipler Cemiyeti kurucusu ve sevenlerinden Ali Kemal cevval bir işbirlikçiydi, ancak amacına ulaşamadı, tam tersi oldu. Milli Kurtuluş Savaşı Atatürk’ün önderliğinde başarıya ulaştı. 4 Kasım 1922’de Ali Kemal’i Teşkilat-ı Mahsusa’nın neferleri İstanbul Tokatlıyan Otel’inde gittiği berber dükkanından kaçırarak Ankara’daki İstiklal Mahkemesi’nde yargılanmak üzere İzmit’te bölge kumandanı sakallı Nurettin Paşa’ya teslim etti. İşbirlikçi Damat Ferit Paşa’nın Eski İçişleri Bakanı Ali Kemal’in Sakallı Nurettin Paşa tarafından Ankara’daki İstiklal Mahkemesi’ne gönderileceğini duyan ahali İzmit’te askerlerin elinden Ali Kemal’i alarak linç etti, cesedi sokaklarda dolaştırıldı.

Bu durumu öğrenen İsmet İnönü linç edilerek öldürülmesine tepki gösterdi. “Türk devletinin direği adalettir.” diyerek yargılanmadan linç eylemini onaylamadığını belirtti. Linç edilen Ali Kemal İzmit’te toprağa verildi. Başına bir mezar taşı veya işaret konulmadı, çünkü halkın tepkisi çok büyüktü.

Yıllar yıllar sonra, Ali Kemal in oğlu Zeki Kuneralp Dışişleri Bakanlığı’na diplomat olarak müracaat ettiğinde tahkikat sonuncunda memur olarak alınmamıştı. Ancak o dönemin Cumhurbaşkanı, Zeki Kuneralp’in Dışişleri Bakanlığı’na memur olarak alınmasına onay verdi. İsmet İnönü, Zeki Kuneralp’in babasının suçu oğlunu bağlamaz, diyerek memuriyetini onaylamıştı.

Milli Mücadeleye karşı olan Ali Kemal’ e Türk devleti kin bağlamadı, çünkü Türk devleti asil bir devletti.

Yazıyı sonuna kadar okuduğunuz için teşekkür ederim. Türkiye Cumhuriyetinin sonsuza kadar adalet ve huzur içinde yaşaması dileğiyle, saygılarımla